Tá tràng là gì? Nguyên nhân và triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng

Viêm loét dạ dày tá tràng là căn bệnh có tỷ lệ người mắc ngày càng cao trong cuộc sống hiện đại. Nguyên nhân chính là những thói quen xấu trong ăn uống, sinh hoạt. Bệnh lý đường tiêu hóa này có thể chữa trị hoàn toàn nhưng nếu để bệnh kéo dài có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, sa sút sức khỏe và đe dọa đến sự sống của người bệnh.

Tá tràng là gì?

Trong cơ thể người, tá tràng là một đoạn hình chữ C dài khoảng 25cm. Nó là phần đầu của ruột non. Hai thành phần còn lại của ruột non là hỗng tràng và hồi tràng. Tá tràng nằm ở vị trí tiếp giáp giữa dạ dày và ruột non, bắt đầu từ môn vị của dạ dày tới góc tá tràng – hỗng tràng.

Tá tràng đảm nhận nhiệm vụ trung chuyển thức ăn giữa dạ dày và ruột non. Đồng thời còn có vai trò trung hòa axit của dịch mật và tụy trước khi nó xuống hỗng tràng và hồi tràng của ruột non. Do đó, nếu tá tràng hoạt động không tốt thì quá trình “liên lạc” của toàn bộ ống tiêu hóa sẽ gặp vấn đề.

Viêm loét dạ dày tá tràng là gì?

Viêm loét tá tràng là một vết loét mở ở niêm mạc tá tràng, phần đầu tiên của ruột non, nằm ngay sau dạ dày. Thuật ngữ rộng hơn để chỉ tình trạng loét ở dạ dày hoặc tá tràng là bệnh viêm loét dạ dày tá tràng.

Chứng bệnh này khiến cho lớp niêm mạc (màng lót bên trong cùng) của dạ dày hay tá tràng bị bào mòn và các lớp bên dưới thành dạ dày hay thành ruột sẽ bị lộ ra. Trong trường hợp nặng, loét có thể làm thủng thành tá tràng.

Tá tràng là nơi tiếp xúc trực tiếp với dịch vị axit dạ dày, vốn là axit clohydric (HCl) có độ ăn mòn cao. Tá tràng vốn có cơ chế bảo vệ riêng chống lại axit dạ dày bằng cách tiết ra các ion bicarbonate từ các tế bào niêm mạc để trung hòa axit dạ dày trong tá tràng.

Tuy nhiên, nếu lượng axit từ dạ dày tiết ra quá nhiều và nồng độ ion bicarbonate quá ít thì tá tràng bị tổn thương. Niêm mạc tá tràng bị tổn thương đầu tiên. Sau đó, các vết loét có thể tiếp tục lan rộng và có thể dẫn đến xuất huyết.

Nguyên nhân viêm loét dạ dày tá tràng

Nhiễm vi khuẩn HP

Vi khuẩn HP(Helicobacter pylori) thường tồn tại trong môi trường có nồng độ acid cao. Chúng trú ngụ và sinh sống ở niêm mạc dạ dày kích thích dạ dày tiết dịch vị. Từ đó dẫn đến rối loạn co bóp và các bệnh dạ dày như đau dạ dày, viêm loét dạ dày.

Vi khuẩn này cũng nhanh chóng kéo dài đến tá tràng, làm giảm hàng rào chất nhầy khiến axit dạ dày tiếp xúc với niêm mạc tá tràng. Tình trạng này diễn ra lâu ngày gây viêm loét tá tràng.

Thói quen ăn uống, sinh hoạt

Thói quen ăn uống, sinh hoạt không lành mạnh, không điều độ là nguyên nhân phổ biến gây bệnh viêm loét dạ dày tá tràng. Bỏ bữa, ăn khuya, ăn không đúng giờ, để bụng quá đói hay ăn quá no, vận động mạnh ngay khi vừa ăn xong, dụng nạp nhiều nhóm thực phẩm dầu mỡ, cay nóng hay lười vận động,...đều là những thói quen không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe mà còn là yếu tố thuận lợi dẫn đến các bệnh về đường tiêu hóa, trong đó có viêm loét dạ dày tá tràng.

Sử dụng rượu bia, thuốc lá

Sử dụng nhiều bia rượu, đồ uống có cồn, hút thuốc lá đều gây ra rất nhiều tác hại. Chất ethanol trong rượu sẽ bào mòn niêm mạc dạ dày, tăng dịch vị dẫn đến rối loạn hoạt động của dạ dày. Còn nicotine trong thuốc lá sẽ gây kích thích cơ chế để tiết ra nhiều cortisol – đây là tác nhân chính làm tăng nguy cơ viêm loét dạ dày.

Căng thẳng thần kinh

Nghiên cứu cho thấy rằng những người thường xuyên rơi vào trạng thái căng thẳng thần kinh, stress có nguy cơ mắc viêm loét tá tràng, dạ dày cơ hơn bình thường. Lý do là bởi căng thẳng kéo dài có ảnh hưởng lớn đến quá trình bài tiết axit trong dạ dày, khiến chức năng của dạ dày và đường ruột bị rối loạn. Hơn nữa còn khiến môn vị dạ dày co thắt, tổn thương tầng bảo vệ niêm mạc.

Lạm dụng thuốc

Theo các thống kê, có đến khoảng 25% ca bệnh viêm loét dạ dày tá tràng do lạm dụng các thuốc giảm đau và thuốc kháng viêm như corticoid, NSAID,..Hầu hết các loại thuốc này khi vào cơ thể người sẽ hoạt động bằng cách ức chế enzym cyclooxygenase, từ đó sẽ làm giảm sinh tổng hợp prostaglandin để giảm đau, chống viêm. Đồng thời làm hàng rào bảo vệ lớp niêm mạc dạ dày suy giảm, tạo điều kiện cho dịch vị bào mòn niêm mạc.

Yếu tố di truyền

Theo nghiên cứu học di truyền, người thuộc nhóm máu O và có tiền sử người thân trong gia đình mắc các bệnh về tiêu hóa thì có nguy cơ mắc bệnh viêm loét dạ dày tá tràng cao hơn những người bình thường.

Một số nguyên nhân khác

Ngoài những nguyên nhân trên thì viêm loét dạ dày tá tràng còn có thể xảy ra do dị ứng thực phẩm, nhiễm độc hóa chất hay một số bệnh lý khác như viêm ruột thừa, bệnh bạch cầu, viêm phổi, suy thận, thoái vị hành, viêm phế quản, xơ gan,…

Triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng

Đau thượng vị

Đau vùng thượng vị (vùng bụng trên rốn) là triệu chứng điển hình của căn bệnh này. Đau bụng có thể xuất hiện từng cơn, đau quặn hoặc đau âm ỉ kéo dài. Cơn đau có thể đến vào lúc đói hoặc là lúc sau ăn khoảng 2 - 3 tiếng, có thể đau vào lúc nửa đêm về sáng, lan ra sau lưng. Tần suất và mức độ cơn đau càng tăng lên nếu người bệnh sử dụng rượu bia, thuốc lá hoặc dung nạp nhóm thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ.

Đầy bụng, khó tiêu, nôn hoặc buồn nôn

Dạ dày bị tổn thương, chức năng tiêu hóa bị giảm sút khiến người bệnh thấy chướng bụng, đầy hơi, khó tiêu. Bên cạnh đó là cảm giác buồn nôn, nôn mửa thường xuyên, nhất là sau khi ăn no. Thông thường sau khi nôn xong sẽ thấy dễ chịu hơn.

Ợ chua, ợ hơi, nóng rát thượng vị

Hầu hết những người bị viêm loét dạ dày tá tràng đều bị ợ hơi, ợ chua, thường gặp phải trong thời kỳ đầu của bệnh. Ợ chua kèm nóng rát thượng vị là triệu chứng đi kèm ở bệnh nhân bị trào ngược dạ dày thực quản.

Chán ăn, ăn không ngon miệng

Với bệnh lý đường tiêu hóa này, người bệnh có cảm giác đắng miệng khi ngủ dậy, hơi thở có mùi. Điều này tác động tiêu cực đến việc ăn uống, dẫn đến chán ăn, ăn không ngon miệng, suy nhược cơ thể, sụt cân cùng dấu hiệu mệt mỏi, giảm sự tập trung trong công việc và học tập.

Mất ngủ, ngủ không ngon giấc

Mất ngủ hay giấc ngủ thường xuyên bị gián đoạn do bụng bị đầy hơi, bụng nặng cảm giác khó tiêu, hay do đau lúc bụng đói nửa về đêm sáng cũng là triệu chứng viêm loét dạ dày tá tràng mà bạn không nên chủ quan. Ngoài ra bệnh nhân cũng có thể bị rối loạn tiêu hóa, ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống.

Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân viêm loét dạ dày tá tràng

Thực phẩm nên ăn

• Sữa, trứng: giúp trung hòa lượng axit dạ dày. Với sữa nên uống ấm, trứng ăn từ 1 - 2 quả x 2 - 3 lần/tuần
• Thực phẩm có chứa nhiều đạm dễ tiêu: thịt lợn nạc, cá nạc nên dùng dưới dạng luộc hoặc hấp
• Nhóm thực phẩm chứa tinh bột: cơm, bánh mì, cháo, khoai, các loại củ…
• Rau củ quả tươi giúp bổ sung vitamin và khoáng chất thiết yếu cho cơ thể (ưu tiên các loại rau họ cải) sẽ giúp nhanh lành các vết thương của đường tiêu hóa
• Nên dùng dầu thực vật (dầu đậu nành, dầu hạt cải,...) thay vì mỡ động vật

Bên cạnh đó, bệnh nhân viêm loét dạ dày tá tràng nên kết hợp sử dụng sản phẩm điều trị:

• Dịch uống Yumangel trị viêm loét dạ dày - tá tràng
• Maalox điều trị loét dạ dày tá tràng, viêm dạ dày
• Thuốc trị viêm loét dạ dày Suspension Gellux Sucralffate

Thực phẩm nên tránh

• Đồ ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn như dăm bông, lạp sườn, xúc xích
• Tránh thức ăn cứng, nhiều gân, sụn hay là rau có nhiều xơ (rau già, rau cần...) quả xanh sống… vì khiến cho dạ dày phải hoạt động nhiều hơn
• Gia vị, dấm tỏi, tiêu ớt, hoặc các loại dưa cà muối, hành muối,...
• Các loại quả chua như chanh, cóc, xoài xanh, sấu....
• Các loại nước có gas
• Chè, cà phê đậm đặc
• Tránh xa rượu bia, đồ uống có cồn và thuốc lá

Lời kết

Bệnh viêm loét dạ dày tá tràng có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm như hẹp môn vị, xuất huyết tiêu hóa trên, thậm chí là thủng dạ dày tá tràng. Do đó, nếu có bất kỳ triệu chứng nào kể trên bạn cần đi khám ngay, không nên chủ quan hoặc để lâu sẽ khiến bệnh chuyển sang giai đoạn mãn tính, khó điều trị thành công. Hy vọng bài viết trên đã mang đến cho bạn những thông tin hữu ích về căn bệnh viêm loét dạ dày - tá tràng.

THAM VẤN Y KHOA: DƯỢC SĨ HÀ HẰNG